Gmail - [tasilisili] Ko e Tala Mei Poufitu - kfinau@gmail.com

[tasilisili] Ko e Tala Mei Poufitu -;Koe TALA MEI POUFITU

Koe hiva 'eni nau ma'u 'aki 'a e sivihiva 'o e ta'u 1978

1. Hufanga he misiteli taetaea
Ko e hinisi 'o e 'ofa he lalo la'a.
Mo'unga 'o Tonga kei vilingia.
Pata 'I he la pea pata 'I he fa.

Tau. Mou ha'u ke tau faka'uhinga'i,
'A e ongoonngo fakalotolangi,
Koe le'o e mei (Sufisafi),
Ko Tonga e 'oku ne kei 'o'ofaki.


2 Ne u fiu fifili 'I he 'aho mo e po,
Ki hono 'uhinga e me'a fakaofo,
Pea komiti kakato 'a hoku loto,
Ko e hauhau koluse 'o moheofo.

Tau. Ka e tala'ehai 'e lava ke lea,
'A e fu'u 'ovava ko 'uhinga me'a,
Ke vete 'a e ha'i 'a e palopalema,
He kuo 'ikai ha Taniela.

3 'Amusia pe pea 'amusia mu'a,
'One'one ma'a 'o e fangailifuka,
Kuo fakakoloa 'e he 'ofa tupu'a
Ko e fakapapau 'o e (Palasema) koula

Tau. 'Otu anga'ofa puke 'a fufula,
'a Ho ta maka taufatungamotu'a,
Koe 'ofa he'ikai ke 'au'auha,
He na'e fetongitoto ko hota mo'ua.

4 Koe ha ha'o lau 'au kalisitiani,
He ko ho'o loea (lutinifalasi),
Kolosi 'o e helo 'o e ngaahi mamahi,
Ko ia hota fakatau'olunga'i.

Tau. 'Ofa he tohomape 'a e toutai,
Kuo taulanga ū ai hota fonua ni,
Tama Tonga tu'u 'ali'aliaki,
'O lotu mo ngaue ka e 'amanaki.


(KOE PUIPUITU'A 'O E TALA MEI POUFITU)
'Oku 'uhinga he koe poto,(tufunga) 'oku ne langa hono fale, 'oku ne tā
hono ngaahi pou ke fitu.[palov.9:1]. 'e vete fakapunake ia. Te u toki
lave mahino kiai 'anai. Na'e fa'u 'a e fo'I hiva ni, kihe kolosi na'e
hā 'I 'api 'o e S.U.T.T. 'I Pangai Ha'apai 26 Oct. 1975. Na'e 'ikai
teu fu'u ofo 'I he'eku fanongo mei T.T. Ka koe me'a fakaofo taha kia
au 'a e hangē kuo kii'I 'a e 'atamai fie'ilo 'o e kau punake 'I he
me'a fakaofo ni, talu hono fusi hotau fonua. Pea 'e laungā me'a
mahu'inga ki he hā mai 'a e māfimafi 'o e 'Otua ke tau fifili ki ai.
'Oku mo'oni pē 'a e kau punake, he koe fu'u misiteli ia, ke vavanga'I
'e he fakangatangata 'a e 'atamai fakaētangata. Pea neongo ko e fonua
lotu 'eni, ka 'oku kei kilukilua ke ma'u ha Taniela ke ne vete 'a e
ha'I 'o e misiteli ni.
Ka neongo 'a e fakangatangata ho tau 'atamai, ka 'oku ngofua ke tau
hakule me'a he'ene fufū me'a,(me'a fakapunake ia) He ko hono
'ulungaanga tupu'a ia. Pea ne ongo 'ene fili ha me'a ka ko hono
finangalo ia ke tau fifili ki he'ene ngaahi me'a fufū he'e faifai pē
pea tau 'ilo'i, pea 'I he 'etau 'ilo ha me'a si'I, he'e nifi koā 'ene
hoifua mai he ko 'ene fakatupu 'I hono tatau ('imisi). Ka tau foki
angē ki Pangai na'e hā ai 'a e kolosi 'I he pongipongi Sāpate' 'E kau
'eni 'I he me'a mahu'inga tetau lave kiai .
Lolotonga 'oku langa 'a e falelotu fakamanatu 'o Tupou. Ka e hā 'a e
kolosi ia 'I he musie 'I he tu'afale fakahihifo 'oe falelotu,'a ia
na'e mu'a mai 'a e kolosi pea toki hoko 'a e senituli 'o e
konisitutone he 'aho fā ia 'o Nōvema. Ka 'oku tau 'ilo foki , 'oku kei
'ai tauanga'a pē 'a e konisitutone 'I hono fakamonuka'I ia 'I he 1971.
Kae 'atā pē 'a e 'aho Sapate ke kumi ai 'a e lolo. Manatu ko e lao
Sapate 'oku 'ikai ko ha 'ilo fo'ou 'a Tupou 1. Ka koe to'o totonu mai
pe mei he fekau 'a e 'Otua 'e 10 , koe fakamo'oni 'ene tali 'a e
kolosi ko hono fakamo'ui. Koe me'a mahu'inga heni, ko e toe tanaki atu
'e he helo ni 'a e fo'I lea koe 'Tapu 'o Ta'engata'. Koe lika 'eni ki
hono kau mui mai,(tu'i) ke tapuhā na'a fakamonuka e kupu'I lao ni. 'I
he 1971 ne malohi 'a e 'ekonomika mo e mafai 'ihe konisitutone. 'ihe
1971 na'e ikai ola 'a e kumi lolo.kae ha mai foki 'a e kolosi 'ihe
1975 kae puna fakalaka e vili lolo ia ki he 1978 'I he 'api S.U.T.T.
ia 'I Nuku'alofa (manatu foki na'e ha e kolosi ia 'I Ha'apai 'ihe 'aho
Sapate) fakafehoanaki ange pea moe fakamonuka 'oe lao 'oe 'aho Sapate,
'a e kalanga mai 'ae kau malanga mei Saione 'I he 'aho Sapate kae
kalanga atu 'ae fu'u misini vili lolo 'ihe 'aho tatau pe (koe fifili
ia). Ka tau faka'osi ia, na'e 'ikai ha ola ia, ko hono ola pe ko 'etau
kei ongona 'a e hikuhikule'o 'a e fafangu 'o saione [ng-ng-ū, ng-ng-ū,
ng-ng-ū ] ta 'oku mo'oni e lau 'ae palofita, 'koe me'a iho'o
fakangalongalo'I au ka e tu'u ho falala 'I he loi teu huke'I ho kāuni
ke pulou ho mata kae ha ho mā'anga.
Ko e 'api na'e ha ai 'ae kolosi 'I Ha'apai 'a ē kuo tau lave kiai. Ko
e konga kelekele koula ia. He ko ia na'e papitaiso ai 'a Tupou 1 'e
Misa Tomasi 'I he 1831 hono tali 'e he helo ni 'a Sisu Kalaisi ko hono
Tu'I mo'oni, mo hono 'eiki mo huhu'I, ne toki hanga ai 'e he helo ni
'o faka'auha 'a e ngaahi 'Otua 'o e Fonua ni, kae toe 'a e kau
Tangaloa 'I langi, mo e kau Maui mo Hikule'o 'I Pulotu. Na'a ne toki
fakakakato kinautolu ki Pouono 'a ē na'e fai ai 'ae polepole he koe
fakatata ia 'e tau lotu faka-tevolo. Ka koe anga eni hono fakangata.
Na'e ha'ele 'a Tupou 1 ki Vava'u 'o fai ai 'ene fuakava hono tuku e
fonua kihe langi, ki he 'Otua 'oku mo'oni. Sai, kae tuku hifo 'a e Kau
Tangaloa ki he langi 'I mu'a pea mo Hikule'o mo e kau Maui mo
kinautolu 'I Pulotu. 'oku pehe foki koe 'Api ko Pouono koe tau hingoa
ki he fale na'e langa 'I Pulotu 'e he fanau 'a Hikule'o , na'a nau
toko ono, 'i Pouono ko honau fakamanatu, kae ngalo 'a Hikule'o ke
Poufitu'aki . ka koe me'a pe ke ngalo 'a Hikule'o 'I hono fale'alo.
Kae 'oua koā ke hopo 'a e la'a tanungapopo. 'o huhulu 'I he
Fangafalikipako. Tuputupulefanua ki he 'otua te'eki 'ilo. Ūē, Pouono ē
ke fakakakato, ke fakafitu hono ngaahi pou ki Selō. He koe malu'anga
ia 'o 'etau nofo. Pea koe maama ia ke ulo mei he mui'I tanolo( 'oku
kei toe pe, ka ke toki hoko atu 'e koe he kou lava au, ko e 'uhinga
ena na'e fa'u'aki 'a e kolosi faka-misiteli na'e ha 'I Ha'apai pea
hange ko 'eku lau 'I mu'a koe tufunga poto 'oku langa hono fale, 'oku
ne ta hono ngaahi pou ke fitu.

Faka'apa'apa Atu
Nausaimone

--~--~---------~--~----~------------~-------~--~----~



malo Naia[Nyah] ee poupou ki he lao 'o e Sapate, pea pehee foki ki he laulau ta'anga 'a e tamasi'i ko Nausaimone...

ko e ongo ki'i konga si'i pe 'oku ou fk'amu na'a lava fai mai ai ha ki'i
'tau fau' ki he 'etau nofo he ngaahi 'aho nii mo e LOTU...???

1.) veesi 1 pe?... Ko e hinisi 'o e 'ofa he lalo La'aa!

Hangehangee masi'i nyah? 'oku meimei sio pe ki he Pekia moe toe Tu'u na'e faii...[tapu mo iA] Kuo nE 'hae2'[tulou] 'a fa'itoka(pulotu?) kae Toe Tu'u mai ko 'enE(Sisu) 'ofa 'ia Koe mo aU ee... uehe! kuou malanga koaa au ia...

2.) hange ko 'eku lau 'I mu'a koe tufunga poto 'oku langa hono fale, 'oku ne ta hono ngaahi
pou ke fitu.

Faka'apa'apa Atu
Nausaimone
>===== 'oku pehee tokua ko e ngaahi 'pou' hotau ngaahi falee, ko e ngaahi tuliki ia 'oe falee? 'aia 'oku tau fa'a ui ko e ngaahi 'tapa'i' fale?...e.g:- pou3... tapa3, pou4...tapa4, aia ka pou7 'e tapa7?

ko e ki'i feinga vune2 pe... moe fkongo2"